Wypalenie zawodowe jest zjawiskiem, które występuje coraz częściej w związku z szybkim i intensywnym trybem życia współczesnego społeczeństwa. Przyczynia się do tego pracoholizm, który często wynika z konieczności, a nie z samej chęci pracy po godzinach. Dodatkowo wpływ na to ma zatarcie się granicy między życiem prywatnym i pracą ze względu na przeniesienie znacznej części codzienności do Internetu. Wystąpienie wypalenia zawodowego może wiązać się z poważnym wyczerpaniem psychicznym, fizycznym i emocjonalnym. W tym artykule postaram się wyjaśnić problem wypalenia zawodowego, jego symptomy, skutki oraz jak sobie z nim radzić.
Spis treści
Czym jest wypalenie zawodowe- skąd się wzięło?
Definicję wypalenia zawodowego należy rozpocząć od tego, iż termin ten po raz pierwszy w terminologii naukowej został zastosowany w latach 70. XX wieku. Pierwszymi naukowcami, którzy zaczęli zgłębiać ten temat byli psycholożka Christiana Maslach i psychiatra Herbert Freudenberg. Prowadzili oni niezależne od siebie obserwacje na różnych grupach badawczych. Ostatecznie jednak nie przyczynili się do wykształcenia jednoznacznej definicji zjawiska.
Freudenberg zauważył w swoich obserwacjach, że najbardziej wypalenie zawodowe dotyka osób, które na co dzień pomagają innym, np. pracownicy służb medycznych, pielęgniarki, wolontariusze, opiekuni osób chorych. Psychiatra prowadził swoje badania poprzez obserwację pracowników ośrodka dla osób uzależnionych od narkotyków. Pracownicy z czasem tracili motywację i chęci działania w życiu zawodowym. Towarzyszyły temu negatywne symptomy psychosomatyczne jak m.in. wahania nastrojów, załamania nerwowe, poczucie braku sensu czy całkowity brak energii. Uznaje się jednak, że syndrom wypalenia może dotykać osób różnego zawodu oraz wywodzących się z różnych grup wiekowych. Może nastąpić w efekcie silnie traumatycznego wydarzenia lub wskutek utrzymujących się przez długi czas stresu oraz obciążenia psychicznego, wynikającego z obowiązków zawodowych w miejscu pracy. Wypalenie może także rozwinąć się u osób, które nie spełniają się w swojej pracy i nie mają możliwości rozwoju oraz zmiany w środowisku zawodowym. Wypalenie zawodowe kiedyś nie było traktowane jako poważne zjawisko, było ono lekceważone i odsuwane. Pomimo tego, że wypalenie zawodowe istniało, najczęściej przypisywano je do ludzi mających zaburzenia psychiczne.
Przyczyny wypalenia zawodowego
Wypalenie zawodowe jest problemem społecznym, który może dotknąć każdej osoby, nawet takiej, która była bardzo zaangażowana i zmotywowana do pracy na samym początku. Istnieje wiele czynników, które warunkują to zjawisko. Do głównych zalicza się, m.in.:
- Duże przeciążenie obowiązkami związanymi z wykonywaną pracą zawodową
- Presja czasu
- Nieradzenie sobie z długotrwałym stresem
- Brak wsparcia ze strony pracodawcy i współpracowników lub złe relacje z nimi, a nawet konflikty
- Wynudzenie zawodowe,
- Brak możliwości rozwoju
- Nieosiąganie zadowalających wyników i rezultatów, mimo dużych starań
- Często dotyczy sytuacji, gdzie obowiązki zawodowe wymagają sporej ilości czasu pracy, przez co zaniedbuje się życie osobiste.
Rozwojowi wypalenia zawodowego sprzyjają także cechy indywidualne, takie jak: niska samoocena, bierność i zależność od innych. Wypalenie zawodowe szkodzi na wiele sposobów, od symptomów psychicznych, aż po fizyczne.
Symptomy wypalenia zawodowego
Nie ma jednoznacznych syndromów wypalenia zawodowego, gdyż są one bardzo zróżnicowane. Najczęściej powtarzającym się symptomem jest ogólne wyczerpanie. U większości przypadków osób wypalonych towarzyszy im niechęć w stosunku do wykonywanej pracy. Objawy zjawiska są jednak tak bogate, że najczęściej dzieli się je na trzy kategorie: psychiczne, fizyczne i emocjonalne.
Objawy psychiczne wypalenia zawodowego
Można wymienić wiele objawów wypalenia pracownika, niektóre z nich to:
- Negatywny stosunek do życia;
- Zaburzenia własnej samooceny;
- Wzrastająca niechęć do pracy;
- Wzmożona krytyka wobec własnej osoby;
- Cynizm;
- Agresja;
- Lekceważenie innych i ich problemów;
- Poczucie własnej nieudolności;
- Stronienie od innych ludzi.
Objawy zmęczenia fizycznego
Do wypalenia zawodowego zaliczamy symptomy fizyczne, takie jak:
- Osłabienie;
- Chroniczne zmęczenie;
- Problemy ze snem;
- Utrzymujący się brak energii;
- Brak motywacji do działania;
- Bóle pleców;
- Zaburzenia apetytu;
- Wahania wagi ciała;
- Częste skurcze i napięcia mięśniowe;
- Uzależnienie od leków;
- Uzależnienie od alkoholu.
Wyczerpanie emocjonalne- objawy
Objawy tego rodzaju syndromu wypalenia to, m.in.:
- Poczucie bezradności;
- Poczucie beznadziei;
- Osamotnienie;
- Poczucie braku perspektyw;
- Utrzymujące się uczucie rozczarowania;
- Częste napady płaczu;
- Problemy z kontrolą emocji;
- Wzmagające się uczucie pustki i rozpaczy;
- Zniechęcenie;
- Depersonalizacja
Skutki wypalenia zawodowego
Przytoczone wyżej syndromy zwiastują wypalenie zawodowe. Co więcej, mogą prowadzić do poważnych objawów zdrowotnych, dlatego istotne jest jak najszybsze ich wykrycie. Wypalenie przynosi negatywne skutki, które przekładają się nie tylko na pracownika, ale również na jego bliskich oraz ma także wpływ na jego funkcjonowanie w pracy. Wypalenie zawodowe najczęściej wiąże się z wykonywaniem obowiązków zawodowych i towarzyszącemu przy tym stresowi, który pojawia się nagle i z dużą siłą. Wynudzenie zawodowe i jego skutki obejmują każdą dziedzinę życia od pracy, aż po dom i życie towarzyskie.
Do tych konsekwencji zaliczamy:
- Zaburzenie snu
- Sięganie po używki
- Poczucie braku sensu
- Poczucie osamotnienia
- Brak nastroju
- Poddenerwowanie i wyładowywanie negatywnych emocji
- Zmęczenie
- Niskie poczucie własnej wartości
- Niska satysfakcja z wykonanej pracy
- Pogorszenie relacji z rodziną i współpracownikami
Jak radzić sobie z wypaleniem zawodowym?
Osoba wypalona zawodowo powinna znaleźć sposób, aby temu przeciwdziałać. Coraz częściej w różnych organizacjach podczas rozmowy kwalifikacyjnej sprawdzana jest podatność na stres oraz przeprowadzane są testy, aby jak najlepiej dopasować pracownika do stanowiska pracy i jednocześnie ustalić sposób radzenia sobie z poczuciem wypalenia zawodowego. Gdy zaczynamy odczuwać wypalenie zawodowe, warto zwrócić się o pomoc do specjalisty, aby odszukać przyczynę problemu. Dzięki temu dowiesz się jak lepiej radzić sobie ze stresem i sytuacjami wypalenia zawodowego. Aby zapobiegać rozwojowi tego zjawiska, istotne jest:
- Znalezienie granicy między życiem prywatnym a pracą
- Szukanie odskoczni i oderwania od pracy
- Rozwijanie własnych zainteresowań i hobby, by się odstresować
- Znalezienie czasu na odpoczynek
- Ustalenie priorytetów
- Rozwijanie kontaktów towarzyskich i spotykanie się ze znajomymi
- Aktywność fizyczna i zdrowy tryb życia
- Odpowiednia ilość snu
Profilaktyka wypalenia zawodowego
Jak zostało wyżej napisane- skutki zjawiska wypalenia zawodowego mogą prowadzić do silnych zaburzeń i apatii, które uniemożliwiają normalne funkcjonowanie. W najgorszym wypadku mogą przyczynić się do stanu depresyjnego ze względu na poczucie beznadziei i braku perspektyw. Jeśli masz poczucie wypalenia- profilaktyka, to klucz w walce z tym zjawiskiem. Bardzo ważną rolę odgrywa wsparcie osób bliskich, tj. rodziny i przyjaciół.
W pierwszej kolejności najważniejsza jest diagnoza wypalenia zawodowego i zauważenie podłoża problemu. Odnalezienie elementu wpływającego na spadek naszej motywacji i efektywności w trakcie pracy ma kluczowe znaczenie na ścieżce profilaktycznej problemu. Możliwe, że tracimy chęci do pracy ze względu na brak balansu pomiędzy życiem zawodowym i prywatnym. W takim przypadku należy stanowczo rozdzielić te dwie strefy. Inną opcją jest, że nasza praca nie spełnia naszych oczekiwań i potrzeb, nie dając możliwości rozwoju. W takiej sytuacji najlepszym rozwiązaniem będzie zmiana miejsca pracy lub przebranżowienie. Syndrom wypalenia zawodowego może także występować na skutek nieodpowiednio gospodarowania czasem organizacji zadań w trakcie pracy zawodowej. Najważniejsze jest, by ustalać sobie odpowiednie priorytety.
W psychoprofilaktyce wypalenia może pomóc profesjonalista jak psycholog lub psychiatra. Jednak ważna jest także postawa wypalonego pracownika, który powinien dla własnego dobra określić pewne zasady życiowe, jakimi chce się kierować. Przydatne będzie także rozwinięcie asertywności w tym celu. Dla osób borykających się z wypaleniem zawodowym ze względu na pracoholizm i zbyt dużą ilość obowiązków ważnym krokiem ku powrotowi do zdrowia będzie oddzielenie życia prywatnego od zawodowego oraz nauczenie się odpoczywania. Wspomniane wyżej etapy wypalenia i jego skutki, mogą objawiać się z różną dynamiką i częstotliwością. Dlatego ważna jest wczesna profilaktyka, aby wcześnie pokonać wypalenie zawodowe. Jako psycholog biznesu mogę przeprowadzić testy wypalenia zawodowego, które po analizie mogą zasugerować, że ważna będzie także wizyta u psychologa, w celu zdiagnozowania potencjalnej depresji lub innych chorób.
Podsumowanie
Wypalenie zawodowe to syndrom związany z wyczerpaniem osoby, która jest długotrwałe narażona na stres w środowisku pracy. Objawy wypalenia zawodowego są różne i oprócz ogólnego znużenia oraz niechęci do wykonywania obowiązków, możemy spotkać się z dużą ilością współtowarzyszących symptomów psychicznych, fizycznych i emocjonalnych. Długotrwałe przyczyny wypalenia, takie jak: wyczerpanie i stres mogą prowadzić do poważnych zaburzeń w psychice, a nawet do depresji, dlatego ważne jest, aby osoby zmagające się z wypaleniem, zwróciły się po pomoc do swoich najbliższych czy też do psychologa lub psychiatry. Pracownicy borykający się z wypaleniem zawodowym powinni także zastanowić się nad zmianą pracy lub przebranżowieniem.
Jak wiemy, nadmiar pracy znacząco przyspiesza wypalenie zawodowe, dlatego istotne jest, aby stawiać temu granice. Warto oddzielać życie prywatne od zawodowego i budować realistyczne cele i priorytety w pracy, a także poświęcać czas wolny na własne przyjemności, dbając o swój spokój psychiczny. Pozwoli to na zapobieganie wypaleniu zawodowemu i osiągnięcie równowagi w życiu. Wsparciem i pomocą w kwestii wypalenia zawodowego zajmuje się również psycholog biznesu– jeśli potrzebują Państwo doradztwa, zapraszam do kontaktu. We wczesnym etapie możliwe jest uniknięcie wypalenia zawodowego i jego dalszego rozwoju. Bardzo ważna jest także obserwacja siebie i swojego organizmu, aby uniknąć sytuacji poczucia wypalenia.